Ý nghĩa của phong tục dựng cây nêu
Phong tục cuối năm trồng cây nêu để đầu năm ngọn nêu vươn lên cao đón ánh nắng xuân, sức sống xuân, để cầu cho mọi người mãi mãi một mùa xuân…
Cây nêu trong phong tục lâu đời của dân tộc Việt Nam còn mang triết lý âm dương, được biết qua hai chữ Càn (Trời) và Khôn (Đất) nằm trong hình ảnh cái nón và cây gậy của Chử Đồng Tử và Tiên Dung. Nó bao hàm sự thống nhất và tương trợ giữa Âm và Dương hay sự không tách rời giữa Động và Tĩnh…
Cây nêu ở đây là cây tre dài khoảng 5 - 6 mét, được dựng trước sân nhà vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch, là ngày Táo Quân lên chầu Trời.
Trên ngọn nêu có buộc nhiều thứ (tùy từng địa phương) như cái túi nhỏ đựng trầu cau và ống sáo, những miếng kim loại lớn nhỏ.
Khi có giỏ thổi chúng chạm vào nhau và phát ra tiếng leng keng như tiếng phong linh, rất vui tai. Người ta tin rằng những vật treo ở cây nêu, cộng thêm những tiếng động của những khánh đất, là để báo hiệu cho ma quỷ biết rằng nơi đây là nhà có chủ, không được tới quấy nhiễu…
Vào buổi tối, người ta treo một chiếc đèn lồng ở cây nêu để Tổ tiên biết đường về nhà ăn Tết với con cháu. Vào đêm trừ tịch còn cho đốt pháo ở cây nêu để mừng năm mới tới, xua đuổi ma quỷ hoặc những điều không maỵ.
Trong phong tục dân gian Việt Nam thông thường cứ xem ngay đến 23 tháng chạp thì cây nêu được dựng, là ngày Táo quân về trời chính vì từ ngày này cho tới đêm giao thừa vắng mặt Táo quân, ma quỷ thường nhân cơ hội này lẻn về quấy nhiễu, nên phải trồng cây nêu để trừ tà. Đến hết ngày mùng Bảy thì cây nêu được hạ xuống.
Sự tích về phong tục dựng cây nêu trong dân gian Việt Nam
Sự tích PHONG TUC dựng cây nêu trong dân gian Việt Nam được truyền lại rằng: “Ngày xưa Quỷ chiếm toàn bộ đất nước,còn Người chỉ làm thuê, và nộp phần lớn lúa thu hoạch cho Quỷ. Quỷ ngày càng bóc lột Người quá tay, và cuối cùng Quỷ tự cho mình hưởng quyền "ăn ngọn cho gốc". Người chỉ được hưởng rạ, tuyệt đường sinh nhai nên cầu cứu Đức Phật giúp đỡ. Phật bảo Người đừng trồng lúa mà trồng khoai lang. Mùa thu hoạch ấy, Người được hưởng không biết bao nhiêu củ khoai, còn Quỷ chỉ hưởng lá và dây khoai, đúng theo phương thức 'ăn ngọn cho gốc'.
Sang mùa khác, Quỷ lại chuyển qua phương thức "ăn gốc cho ngọn". Phật bảo Người lại chuyển sang trồng lúa. Kết quả Quỷ lại hỏng ăn. Quỷ tức lộn ruột nên mùa sau chúng nó tuyên bố "ăn cả gốc lẫn ngọn". Phật trao cho Người giống cây ngô (bắp) để gieo khắp nơi. Quỷ lại không được gì, còn Người thì thu hoạch cơ man là trái ngô. Cuối cùng Quỷ nhất định bắt Người phải trả lại tất cả ruộng đất không cho làm rẽ nữa.
Phật bàn với Người điều đình với Quỷ, xin miếng đất bằng bóng chiếc áo cà sa treo trên ngọn cây tre. Quỷ thấy không thiệt hại gì nên đồng ý. Khi đó Phật dùng phép thuật để bóng chiếc áo cà sa đó che phủ toàn bộ đất đai khiến Quỷ mất đất phải chạy ra biển Đông.
Do mất đất sống nên Quỷ huy động quân vào cướp lại. Trận đánh này bên Quỷ bị thua sau khi bị bên Người tấn công bằng máu chó, lá dứa, tỏi, vôi bột... và Quỷ lại bị Phật đày ra biển Đông. Trước khi đi, Quỷ xin Phật thương tình cho phép một năm được vài ba ngày vào đất liền viếng thăm phần mộ của tổ tiên cha ông. Phật thương hại nên hứa cho.
Do đó, hàng năm, theo phong tuc cứ vào dịp Tết Nguyên đán là những ngày Quỷ vào thăm đất liền thì người ta theo tục cũ trồng cây nêu để Quỷ không bén mảng đến chỗ Người cư ngụ. Trên nêu có treo khánh đất, có tiếng động phát ra khi gió rung để nhắc nhở bọn Quỷ nghe mà tránh. Trên ngọn cây nêu còn buộc một bó lá dứa hoặc cành đa mỏ hái để cho Quỷ sợ. Ngoài ra, người ta còn vẽ hình cung tên hướng mũi nhọn về phía đông và rắc vôi bột xuống đất trước cửa ra vào trong những ngày Tết để cấm cửa Quỷ”.
Trong phong tục Việt cây nêu đem lại may mắn và xua đuổi tà ma
Cách dựng cây nêu trong phong tục Việt
Vật liệu làm cây nêu
- Cây dùng làm cây nêu: Cây tre già, cao, to, thẳng, lóng tre đều và trong phong thuy kiêng kỵ nhất là nêu bị cụt ngọt. Trên ngọn để nguyên chùm lá tươi.
Dây giằng: 3 dây giằng được làm bằng dây thừng đủ độ bền để giữ cây nêu.
- Cọc: Cọc tre hoặc cọc sắt đủ độ chắc để buộc dây giằng chân cây nêu.
- Ngoài ra còn có các vật liệu khác dùng để trang trí cây nêu.
Trang trí cây nêu theo đúng phong tục
Trong phong tuc dựng cây nêu cần có một số vật dụng trang trí cây nêu như:
- Cờ: Cờ hội vuông cỡ lớn treo bên dưới chùm lá tre.
- Lồng đèn: Trang trí trên đỉnh cây nêu để tạo màu sắc, nhất là về đêm (thắp đèn điện)
- Lá phướn: Ngày xưa làm bằng giấy, bên trên viết tên các vị thần chủ quản trong năm được thiên đình phái xuống như Hành Khiến, Hành Binh, Thái Tuế... Ngày nay lá phướn được làm bằng vải màu đỏ, bên trên viết các câu chữ mang ý nghĩa chúc mừng năm mới. Nội dung câu chữ trên lá phướn có thể sử dụng các câu sau: “Cung chúc tân xuân, cát tường như ý”, “Cung chúc tân xuân, vạn sự như ý”, “Cung chúc tân xuân, quốc thái dân an, phong điều vũ thuận”, “Chúc mừng năm mới”... Khuyến khích sử dụng câu chữ theo kiểu truyền thống. Lá phướn được treo cùng vị trí với cờ hội buông xuống bên dưới.
- Dụng cụ tạo âm thanh: Lệ xưa treo chuông đất, khánh sành. Nay có thể thay thế bằng chuông gió. Dụng cụ tạo âm thanh treo phía dưới chùm lá tre.
- Vật mang ý nghĩa tín ngưỡng: Một nhành lá đa, lá dứa hay nhánh xương rồng. Hoặc một giỏ nhỏ được đan bằng tre, bên trong bỏ các loại vàng mã, gạo muối, trầu cau... và một tấm vỉ hình ô vuông được đan bằng nan tre gồm 4 nan dọc và 5 nan ngang tượng trưng cho “Tứ tung ngũ hoành”. Những đồ vật này treo phía dưới chùm lá tre.
- Trang trí trên dây giằng: Xuân liên và cờ xéo loại nhỏ nhiều màu hoặc các hình thức trang trí khác phù hợp.
- Trang trí xung quanh gốc nêu:
+ Trang trí câu đối xuân, hình ảnh bánh trái ngày tết.
+ Bột vôi màu trắng rắc dưới đất tạo thành vòng tròn quanh gốc nêu hoặc rắc hình cánh cung, mũi tên hướng ra phía cổng.
+ Ngoài ra, nếu có không gian, có thể kết hợp trang trí liễn đối, hoa - cây cảnh, cờ phướn để tạo cảnh quan cho khu vực.
Năm nay bạn có biết ban gặp hạn gì và giai han dau nam như thế nào ?
Ngày dựng cây nêu trong phong tục Việt
+ Trước đây theo phong tuc ở miền Bắc, người dân thường dựng cây nêu vào ngày 23 tháng chạp vì cho rằng từ ngày này vắng bóng Táo Quân nên ma quỹ thường quấy nhiễu. Tại Đàng Trong, theo Gia Định Thành thông chí của Trịnh Hoài Đức, cư dân thường dựng cây nêu vào ngày cuối năm.
+ Lễ cúng: Cúng đất đai và thổ thần. Lễ vật gồm con gà trống tơ, hương đèn, hoa quả, kim ngân.
- Hạ cây nêu:
+ Vào ngày mồng 7 tháng giêng (ngày Khai Hạ).
+ Lễ vật cúng gồm con gà trống tơ, hương đèn, hoa quả, kim ngân.
Sưu tầm